Chợ Lớn, quận 5 hiện nay là một trong những nơi có đông người Việt gốc Hoa sinh sống nhất Việt Nam. Từ thế kỷ XVII, người Hoa di cư sang Việt Nam và nền văn hóa, nghệ thuật Trung Hoa đã hình thành trên một số khu vực ở đất nước ta. Trong đó, văn hóa tín ngưỡng và nghệ thuật đền chùa là điểm nổi bật, tạo nên sự phong phú và độc đáo cho nghệ thuật kiến trúc tín ngưỡng tại Việt Nam. Dưới đây là danh sách những ngôi chùa người hoa nổi tiếng tại quận 5 thành phố Hồ Chí Minh.
Chùa Bà Thiên Hậu
Chùa Bà Thiên Hậu, hay còn được gọi là chùa Bà Chợ Lớn, nằm tại số 710 Nguyễn Trãi, phường 11, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh. Ngôi chùa này đã được thành lập từ năm 1760, do một số người Hoa tại Chợ Lớn xây dựng. Gần 300 năm trôi qua, chùa Bà Thiên Hậu vẫn sừng sững trên đất Sài Gòn - Chợ Lớn xưa và ngày càng được tôn kính bởi cư dân quận 5.
Nét cổ kính và kiến trúc đặc sắc của chùa Bà khiến bất kỳ ai nhìn từ bên ngoài cổng chùa cũng không khỏi ngạc nhiên. Chùa được xây dựng theo kiểu kiến trúc chùa cổ Trung Hoa, với 4 ngôi nhà liên kết tạo thành hình chữ “khẩu” hoặc chữ “quốc”. Ba dãy nhà này tạo thành tiền điện, trung điện và hậu điện. Giữa các dãy nhà có một khoảng trống gọi là thiên tỉnh, giúp không gian chùa thoáng đãng và đủ ánh sáng.
Bên trong chùa Bà Thiên Hậu, những tượng thần và những đền thờ khác nhau theo văn hóa tín ngưỡng Trung Hoa được thờ phụng. Chùa Bà Thiên Hậu là một trong những ngôi chùa có kiến trúc đẹp nhất quận 5. Năm 1993, ngôi chùa này đã được công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Chùa Ông hay Miếu Quan Đế
Chùa Ông, hay Miếu Quan Đế hoặc Nghĩa An Hội Quán, nằm tại số 676 đường Nguyễn Trãi, phường 11, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh. Đây là một ngôi chùa người Hoa được thành lập cách đây gần 300 năm, do một số người Hoa gốc Tiều Châu xây dựng.
Kiến trúc của chùa Ông cũng tương tự như chùa Trung Hoa thời kỳ XIX, với những dãy nhà khép kín hình chữ “Khẩu” hoặc chữ “Quốc”. Mái ngôi miếu có 3 cấp: giữa cao, hai bên thấp hơn. Kiến trúc tổng thể của ngôi chùa bao gồm tiền điện, sân thiên tỉnh, chính điện và văn phòng hội quán dọc hai bên các điện thờ.
Bên trong chính điện, những tượng thờ và những cột gỗ chạm khắc hình rồng, câu đối cùng với những bao lam, hoành phi và khám thờ chạm trổ tinh tế tạo nên không khí trang nghiêm. Chùa Ông là một trong những ngôi chùa có kiến trúc đẹp nhất quận 5. Năm 1993, chùa Ông đã được công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Chùa Ông Bổn hay Miếu Nhị Phủ
Chùa Ông Bổn, từng được gọi là Miếu Nhị Phủ, hiện nằm tại số 264 Hải Thượng Lãn Ông, phường 14, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh. Chùa này được thành lập từ năm 1730, do người Hoa sinh sống tại Chợ Lớn xây dựng. Kiến trúc tổng thể của chùa Bổn mang dáng dấp đền chùa Trung Hoa, với bốn dãy nhà dài hình chữ “Khẩu”, tạo thành sân thiên tỉnh.
Các dãy nhà có lớp mái, trong đó tiền điện có hai tầng mái. Mái đều lợp ngói ống, diềm mái là hàng ngói men xanh. Mái có hình thuyền, với tượng cá hoá rồng trên các đầu đao và những tượng rồng, thân dựng thẳng, đuôi xoè lên cao, chầu hai bên mặt trời. Dọc theo đường bờ nóc và tàu đao là phù điêu rồng, phượng, mai, lan, cúc, trúc,... được ghép bằng mảnh gốm nhiều màu sắc.
Chùa Ông Bổn mang nét cổ kính và nghệ thuật kiến trúc chùa cổ Trung Hoa. Bên trong chùa, có nhiều hiện vật quý giá như chương cổ đúc từ năm 1825 và nhiều loại tượng thờ có niên đại hàng trăm năm. Năm 1998, chùa Ông Bổn được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là một di tích Văn hóa Lịch sử cấp quốc gia.
Chùa Bà Hải Nam
Chùa Bà Hải Nam, còn được gọi là Hội Quán Quỳnh Phủ, được thành lập từ hơn 200 năm trước từ thời nhà Nguyễn, do bà con Hải Nam đến sinh sống ở vùng Sài Gòn - Gia Định đóng góp tiền bạc mua đất xây dựng. Hiện ngôi chùa này nằm tại số 276 Đường Trần Hưng Đạo, phường 11, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
Kiến trúc của chùa Bà Hải Nam mang đậm dấu ấn của đền chùa Trung Hoa. Bên trong chính điện, có những cột gỗ chạm khắc hình rồng và câu đối, cùng với những bao lam, hoành phi và khám thờ chạm trổ tinh tế.
Trong chùa thờ cúng nhiều tượng thánh thần theo tín ngưỡng người Hoa như Ngọc Hoàng, Diêm Vương, Thánh Mẫu... Chùa Bà Hải Nam là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Chùa Minh Hương Gia Thạnh
Chùa Minh Hương Gia Thạnh, hay còn được gọi là Hội Quán Minh Hương Gia Thạnh, được xây dựng đầu thế kỷ 18 bởi người Hoa sang định cư và xây dựng trên đất Đề Ngạn. Ngôi đình nằm tại số 380 đường Trần Hưng Đạo, phường 11, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
Chùa Minh Hương Gia Thạnh được xây dựng theo kiểu nhà năm gian. Trong ngôi chùa, các cột chùa được treo hoành phi hoặc khắc câu đối, những bao lam, khám thờ, phù điêu được chạm lộng, chạm nổi, chạm bong tinh tế.
Trung tâm chánh điện là nơi thờ Quan Thánh Đế Quân, phía bên trái là gian thờ ông Bổn Đị và bên phải là gian thờ bà Ngũ Hành. Ngoài ra, chùa còn thờ các vị Phật khác như Quan Âm và Phật Di lạc.
Chùa Tam Sơn
Chùa Tam Sơn, còn được gọi là Tam Sơn Hội Quán, được thành lập từ hơn 200 năm trước do một số người Việt gốc Hoa ở Phước Kiến xây dựng. Ngôi chùa này nằm tại số 118 Triệu Quang Phục, phường 11, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
Chùa có khuôn viên rộng, kiến trúc xây dựng theo kiểu chùa Trung Hoa, nhưng giản dị không chạm trổ nhiều hoa văn như các ngôi chùa người Hoa khác tại quận 5.
Bên trong chùa, Chánh điện chính giữa thờ Thiên hậu Thánh mẫu, hai bên thờ Kim Huê Thánh Mẫu và Phước Đức Chánh Thần. Ngoài ra, hội quán Tam Sơn còn có các bàn thờ Quan Âm, Ngọc hoàng, Tam Thanh, Quan Công, Thần Tài Âm phủ, Thái Tuế Long vương…
Chùa Minh Hương
Chùa Minh Hương được thành lập từ hơn 150 năm trước bởi một số người Việt và người Việt gốc Minh Hương Trung Quốc. Chùa này nằm tại số 184 Hồng Bàng, phường 12, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
Ngôi chùa này có kiến trúc đặc sắc với sự kết hợp giữa kiến trúc chùa Việt và kiến trúc chùa Trung Hoa. Bên trong chùa, công trình nghệ thuật điêu khắc tinh xảo, đặc sắc được trưng bày.
Trung tâm chánh điện là nơi thờ Quan Thánh Đế Quân, với phía bên trái là gian thờ ông Bổn Đị, phía bên phải là gian thờ bà Ngũ Hành. Ngoài ra, chùa còn có nhiều hiện vật quý giá như tượng thờ bằng gỗ lim có niên đại trên 300 năm, lư hương kiểu cổ, trống, sư tử đá, giá trưng kích thương.
Trên đây là những ngôi chùa người Hoa nổi tiếng tại quận 5 thành phố Hồ Chí Minh. Các ngôi chùa này không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là những di tích kiến trúc nghệ thuật quý giá, mang đậm nét văn hóa tín ngưỡng của người Hoa.
Xem thêm: Danh sách các chùa tại thành phố Hồ Chí Minh Chiêm ngưỡng kiến trúc 4 ngôi chùa đẹp nhất quận 5