Bánh khảo Cao Bằng - một món ăn truyền thống của người dân tộc Tày - luôn được làm nhiều nhất vào dịp Tết và được coi như một loại kẹo đặc biệt của Tết Nguyên đán. Với người Tày, Tết mà không có bánh khảo thì chẳng là Tết nữa.
Để giữ được hương vị thơm ngon và không bị mốc hay thiu, bánh khảo tựa như một loại lương khô ngọt ngào. Người Tày làm bánh khảo để thay thế cho kẹo, để ăn Tết và mời khách đến thăm nhà.
Công đoạn làm bánh khảo
Để có được những chiếc bánh khảo thơm phức, người Tày phải trải qua nhiều công đoạn. Đầu tiên là chọn gạo nếp ngon, thơm, có hạt tròn mẩy rồi rang gạo một cách cẩn thận. Nếu gạo chưa đủ chín, bánh sẽ không thơm. Ngược lại, nếu rang quá cháy vàng, bột xay màu sẽ bị sẫm và bánh mất mùi thơm. Sau đó, gạo rang và đã chín được xay mịn trong cối đá. Một bột càng mịn, bánh càng ngon.
Công đoạn ủ, hay còn gọi là hạ thổ, cũng rất quan trọng. Người Tày thường chọn một góc khuất trong nhà, quét sạch và vảy một chút nước để đảm bảo độ ẩm. Sau đó, họ lót vài lớp giấy to bản hoặc giấy báo và rải đều bột lên trên. Bột được phủ bằng giấy, và tiếp tục hạ thổ trong khoảng 4-5 ngày để bột hút đủ ẩm và chuẩn bị đóng khuôn bánh.
Một hương vị đặc biệt
Ai đã từng thưởng thức bánh khảo chắc chắn sẽ không thể quên vị ngọt ngào của loại bánh này. Đường thường được sử dụng để làm bánh là đường kính hoặc đường phèn. Đối với đường phèn, người làm bánh thường chọn những miếng đường vàng rộm và giã thật mịn. Đường phải được trộn lẫn với bột cho đến khi tạo độ kết dính cao. Công đoạn hạ thổ bột thường không kèm đường, để tránh làm bánh bở và không ngon.
Muốn bánh khảo thêm ngon và đậm đà, người Tày thường trộn thêm nhân lạc, vừng hoặc thịt mỡ. Vừng đen hoặc lạc rang giã nhỏ, hoặc thái hạt lựu rang, ướp với đường kính. Nhờ vậy, bánh khảo vừa có hương thơm của gạo nếp, bùi bùi của vừng lạc, vị ngọt của đường kính và béo ngậy của mỡ. Tất cả hòa quyện với nhau tạo nên một hương vị đặc biệt không lẫn vào đâu được.
Vẻ đẹp của bánh khảo
Sau khi đóng khuôn xong, bánh khảo được cắt thành từng phong nhỏ và gói lại bằng một lớp giấy màu xanh, đỏ, tím, vàng. Những chiếc bánh khảo giờ đây đã được khoác lên mình những chiếc áo rực rỡ, vô cùng bắt mắt.
Truyền thống và ý nghĩa
Bánh khảo từ lâu đã trở thành một món ăn truyền thống của người Cao Bằng để lên bàn thờ cúng ông bà tổ tiên và đãi khách đầu năm mới, ngày lễ và Tết. Đôi vợ chồng mới cưới ngày đầu năm khi về thăm bên ngoại, ngoài đồ lễ còn không thể thiếu gói bánh khảo.
Câu chuyện đầu năm mới trở nên thân tình và ấm cúng hơn khi nhấp ngụm trà nóng cùng chiếc bánh khảo thơm ngon.
Ngoài món bánh khảo, người Cao Bằng còn không quên đãi khách một món đặc sắc khác - chè lam.
Bánh khảo Cao Bằng và chè lam không chỉ là món ăn truyền thống dùng để đãi khách trong những dịp lễ, Tết mà còn là món quà biếu khi khách lên thăm Cao Bằng hoặc gửi cho người thân xa quê.
Với hương vị độc đáo và ý nghĩa sâu sắc, bánh khảo Cao Bằng đã trở thành một biểu tượng không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực của người dân Cao Bằng.
