Người Êđê không chỉ hấp dẫn du khách bởi nền văn hóa truyền thống lâu đời, mà còn bởi nền ẩm thực đặc sắc và những món ăn độc đáo, mang trong mình hương vị núi rừng. Với sự kết hợp tinh tế giữa các loại thảo mộc, gia vị và thực phẩm tươi sống, ẩm thực của người Êđê được xem là một nghệ thuật đặc biệt. Bữa ăn trong gia đình người Êđê không chỉ là thời gian sum vầy mà còn là không gian giao tiếp thân mật. Đặc biệt vào những ngày lễ lớn, nam giới thường đóng vai trò "đầu bếp" và tự tay chuẩn bị bữa ăn cho gia đình.
Văn hóa ẩm thực của người Êđê ngày nay
Theo định nghĩa từ điển thông dụng Việt Nam, ẩm thực đơn giản là ăn uống, cung cấp năng lượng cho con người sống và làm việc. Tuy nhiên, văn hóa ẩm thực là một phần quan trọng của văn hóa, khắc họa các đặc trưng về vật chất, tinh thần, tri thức và tình cảm của một cộng đồng. Nó tạo nên cách ứng xử và giao tiếp đặc thù cho cộng đồng đó. Về mặt tinh thần, văn hóa ẩm thực bao gồm các quy tắc ăn uống và nghệ thuật chế biến thức ăn, đồng thời mang ý nghĩa tâm linh trong từng món ăn.
Món vếch của người Êđê ở Đắk Lắk
Vếch, trong tiếng Êđê, chính là phần đầu ruột non của động vật ăn cỏ. Đối với người Êđê, vếch của các loài động vật ăn cỏ như thỏ, dê, nai, hoẵng săn bắt trong rừng hoặc trâu, bò chăn thả trong đồng cỏ rừng thường được ưa chuộng nhất vì chúng chỉ ăn cỏ và lá cây rừng nên ruột rất sạch.
Người Êđê có kinh nghiệm sẽ chọn một đoạn ruột non liền kề với bao tử bò, dùng lạt buộc chặt hai đầu rồi mới cắt ra riêng. Đoạn ruột này được chần qua nước sôi, bóp lấy phần dịch tiêu hóa bên trong pha với nước, lọc, lắng rồi cô đặc, tẩm ướp gia vị. Những phần nội tạng khác cùng với da, đuôi, thịt bạc nhạc, mép bò được luộc sơ, cắt miếng rồi nấu cùng loại gia vị đặc biệt vừa chế biến từ vếch và nhiều gia vị khác như ớt, củ nén, sả, riềng, tiêu rừng, hạt cây rừng để làm đậm đà hương vị món ăn.
Ngày nay, món vếch vẫn là một trong những món ăn quen thuộc của người Êđê, dù có đôi chút biến tấu để phù hợp với điều kiện của từng gia đình.
Canh cà đắng nấu cá khô
Món canh cà đắng nấu cá khô là một món ngon có nguồn gốc từ dân tộc Ê Đê tại Đắk Lắk. Cây cà đắng là một loại cây dại mọc trong rừng, có màu xanh trắng và nhiều gai nhọn. Loại cây này thường được sử dụng để làm thực phẩm hàng ngày, tạo thành các món ngon như cà đắng xào, cà đắng om ếch, cà đắng kho và canh cà đắng.
Để làm món canh cà đắng đặc biệt này, người Êđê sử dụng đầu cá trích phơi khô, sau đó giã nát, thêm hành và tỏi, rồi đem nấu với nước sôi để tạo hương vị ngọt và thơm ngon. Cuối cùng, cà đắng được thêm vào, cùng với rau và nước vo gạo để tạo độ sệt cho món ăn. Người Êđê thường dùng món canh này kèm cơm, và vì có thói quen ăn nhanh, họ thường nấu món này hơi sền sệt để ăn cùng với cơm. Việc vắt thằng từng nắm cùng với cà khi ăn làm món ăn thêm ngon, và trái cà đắng cũng có tác dụng tăng cường sức đề kháng.
Lẩu lá rừng Tây Nguyên
Lẩu lá rừng là một đặc sản chỉ dùng để đãi khách ở Tây Nguyên, Đắk Lắk. Dân tộc Ê Đê tốn rất nhiều công sức để hái các loại lá sâu trong rừng, và để có một nồi lẩu lá ngon, cần phải kiếm được nhiều loại lá. Món này trở thành món cứu đói cho những lúc mất mùa và đói kém. Tất cả các loại lá được nấu với thịt heo rừng, ớt và các loại gia vị khác, tạo thành hương thơm đặc trưng và quyến rũ.
Khi thưởng thức, bạn sẽ cảm nhận được vị đắng, bùi, chát của từng loại rau và vị ngọt dai thơm ngon của thịt heo rừng. Món này đã được biến tấu và có mặt trong hầu hết các nhà hàng tại Đắk Lắk, nhưng để thưởng thức món lẩu lá ngon nhất, bạn nên đến nhà các gia đình dân tộc Ê Đê tại Đắk Lắk.
Măng nướng xào lòng bò
Măng nướng xào lòng bò là một món ăn nổi tiếng của xã Ea Sol, huyện Ea Hleo, Đắk Lắk. Người Ê Đê thường ăn măng nướng vào bữa sáng và bữa chiều. Món ăn này là sự kết hợp hài hòa giữa vị đắng của lòng bò, vị ngọt của măng rừng và không thể thiếu vị cay của ớt, một trong những gia vị đặc trưng của người dân tộc Ê Đê.
Nhìn qua, đây không phải là món ăn dễ chịu đối với một số người. Mỗi dân tộc và mỗi vùng miền lại có những gia vị đặc trưng và cách chế biến riêng, không phải ai ăn cũng được.
Những bắp măng tre tươi được nướng trên lửa than hồng thơm phức. Sau đó, măng được rửa sạch và thái nhỏ, rồi xào chung với phèo non và phổi bò. Lòng bò cùng với các gia vị và củ nén và ớt tạo nên vị ngọt măng tre rừng, vị bùi đắng của lòng bò và vị cay nồng của món ăn làm cho bạn sẽ say mê khi thưởng thức.
Dế cơm rang muối
Để có những chú dế cơm to, béo, màu nâu vàng óng, người Ê Đê thường đi bắt dế vào tháng 10 hàng năm, đầu vụ thu hoạch lúa. Để bắt được dế, người Ê Đê sử dụng "mồi nhử" là những chú kiến lửa bị đói suốt nhiều ngày.
Những chú dế cơm béo ngậy sau khi được làm sạch và bỏ chân được rang lên đến màu vàng. Sau đó, dế được giã nhuyễn cùng muối, lá hành, gừng và hẹ. Món ăn này có thể ăn trực tiếp hoặc ăn kèm với cơm, dùng để chấm... đều thơm ngon và đặc trưng. Vị beo béo, mằn mặn, cay và bùi của món dế cơm rang muối sẽ làm bạn thích thú.
Rượu cần
Một loại rượu đặc biệt của người Ê Đê chính là rượu cần. Nguyên liệu chính để làm rượu cần là cơm nguội đã phơi 2 ngày nắng. Sau đó, cơm được trộn đều với men do bà con tự làm, sau đó đổ vào ché để ủ.
Nguồn nước suối trong ché làm cho rượu cần có vị ngọt và hương thơm đặc biệt. Chén rượu cần chất lượng là khi châm nước vào, vẫn giữ được vị ngon ngọt và thơm nồng.
Rượu cần là một phần không thể thiếu trong các dịp lễ hội và các buổi tụ tập của người Ê Đê. Nó mang đến không chỉ hương vị đặc trưng mà còn là niềm tự hào văn hóa của dân tộc này.
Nguồn: Taynguyen247.com
